www.sizedebiyat.com SiZedebiyat Edebiyat Enstit�s�
DENEME soka��
Telif Hakk� Sahibi: Yusuf YAN�
�E�MELER
Etraf� h�l� istila edilmemi�, bah�elik yerde bir �e�me. Yakla�an tik tak ad�m sesleri. P�rr� Tel��l� kanat ��rp��� ile, �e�meden uzakla�an bir ku�. Ad�mlar�n sahibi, ku�un arkas�ndan biraz bakt�, sonra kaybetti. �z�ld�, �rk�tt�m diye. Elini y�z�n� y�kad�. Biri iki yudum su i�ti. Ferahlam��t�. G�z� kitabeye tak�ld�. Fak�ltede bir �eyler ��renmi�ti. Eh ne de olsa �i�e�i burnunda, bilgileri taze, heyecanl� bir edebiyat ��retmeni idi. Kitabedeki harflerin �o�u gitmi�ti. Daha irice olanlar� duruyordu. A��r a��r okumaya ba�lad�. Kula��ysa bah�eden gelen ku� sesindeydi. Neyse, harfleri s�kmeyi becerdi ve okudu. Kendinden emin olmak i�in, birazda g�l�mseyerek okudu. � �EYDA B�LB�L �E�MES� � � Sadakalar�n en faziletlisi su teminidir � Hadis - i �eriften ald��� i�aretle; hay�r ve yararl�, iyi, g�zel i�lerin devaml�l���n�n niyetiyle mimarimize de�i�ik tarzlarda giren, hazneli, haznesiz, yalakl�, yalaks�z, kaynak veya ta��nan su yoluyla beslenen meydanlar�m�z�n, sesli, sessiz bek�ileri ile ata miras� �e�melerimiz. �nsan ve di�er canl� varl�klar�n, hayatiyetinin devam� i�in elzem olan suyun en kibar �ekilde, insanlara, canl�lara takdim yeri. Yer yer mimarinin en g�zel uygulama alan� olarak kar��m�za ��kan, bazen k�y mimarisi al�akg�n�ll�l���yle g�n�llerimizi sesi ve tad�yla ferahlatan �e�melerimiz. �ok tan�nm��lar� vard�r. III. Ahmet �e�mesi, Alman �e�mesi, Valide Sultan �e�mesi, bir �ok yerde ayn� isimle an�lan Vali �e�mesi gibi. Mahallinde mahalli isimle an�lan; Kad� Gasteli, K�kez �e�mesi. �iirlere konu olan, belirli menzil aral�klar� ile yap�lan, k�rlar� mek�n tutan, �oban �e�mesi veya �e�meleri. Su gibi aziz olmak isteyenlerin, yapt�rd���, yapt�r�lmas�na vesile oldu�u, banisinin aziz olmas�n� sa�layan, inanc�m�z�n, k�lt�r�m�z�n, sosyal hayat�m�z�n, sokak, �ehir ve k�y meydanlar�ndaki sembol� �e�melerimiz. �o�unlu�u imece usul� ile yap�lan K�y �e�meleri. �e�me ba��nda yap�lan hararetli sohbetler. Y�kanan kilimler, hal�lar. Kilim ve hal�daki desenlerin su ile bulu�mas�. Desendeki s�rlar�n, mesajlar�n ��z�m� i�in vurulan nafile toka� darbeleri. Yan�k ve ne�eli t�rk�ler. Gen� k�zlar�n k�k�rdamalar�. Laf atmalar, mani at��malar�. C�v�l c�v�l, ���l ���l, �e�me ba��. At ki�nemesi, �al�nan �sl�k ile, at�n u� yalaktaki suya kavu�mas�. Onlarca de�i�ik tonlarda me sesi, suya kavu�an koyunlar, kuzular, ke�iler. Bas bir m� sesi ve a��r hareketli s���rlar. K�y meydan�n�n g�nl�k, en hareketli saati. Ak�am ezan�, sakinle�en �e�me ba��. G�n ���y�ncaya kadar s�recek yaln�zl�k. Bu yaln�zl��� ara s�ra bozan, bir iki k�pek ve �rkek kedi, seyrek de olsa vah�i tabiattan birka� misafir. �ehirlerde kar��m�za daha �elebice ��kan �e�meler. Art�k �zerleri kitabeli, tas yeri, testi yeri ayr�. K���k bir yalak. Bronz veya ta�tan de�i�ik �ekillerde yap�lm�� �e�me l�leleri. Okuma yazma bilmeyen insanlar�n, afal afal, gazeteye g�z gezdirmesi gibi kitabesine merakl� bak��lar. Bir i� buruklu�u ile �aresizlik. Mutlak hay�rl� i�iler yaz�lm��t�r diye teselli olma. Yapt�rana g�n�lden rahmet dileme. K���k �ehirlerde h�l� bir�o�u ra�bet g�rmekte. Suyun bardak bardak, �i�e �i�e, parayla sat�ld��� b�y�k �ehirlerde bir �o�u yokmu�. Yok olmayanlar�ysa eski g�nlerini y�d ederek gelip ge�eni seyretmekte. Bir i� makinesi, eli kazmal� insanlar� g�r�nce, tarifi m�mk�n olmayan bir korku sarmakta her taraf�n�. Anl� �anl� Padi�ahlar�n, han�m sultanlar�n, Vezirlerin yapt�rd��� �e�meler bile terk edilmi�. �ok iyi duruma getirme, geli�tirme, g��lendirmeyi b�rak, " y�kmasalar bari! " diye bir dilek, bir i� ge�iri�... |
:
Yusuf YAN�,
13.03.1996,
D�zce