www.sizedebiyat.com SiZedebiyat Edebiyat Enstit�s�
�NCELEME kuyusu
Telif Hakk� Sahibi: Ye�im ESEMEN
� Ast�ml� Solucan � dan, � Bandone�n � a�
Sesleri olu�turan notalar�n birer s�zc�k oldu�unu d���n�rsek, uygun s�zc�klerle kurulu c�mlelerden olu�mu� paragraflar �eklinde ifade edilen bir anlat�n�n m�zik dilindeki kar��l��� da beste olsa gerek. Bir tango bestesinde s�zc�k �bekleri olu�turmak, Tango m�zi�inin yap�s�n�n �nemli bir b�l�m�n� olu�turmakta. Tango m�ziklerinin bir �o�u, m�zi�in 16 ya da 32� lik vuru�lar�ndan olu�an s�zc�k �bekleri ile gruplanm��. Bu anlamda Tango m�zi�i; paragraflarla ( maj�r �bekler ), c�mlelerle ( min�r �bekler ) ifade edilen bir anlat� ve c�mlenin sonundaki nokta da Tango kapan���� Tango m�zi�i bir �yk� gibi� Tangonun kentsel bir m�zik oldu�u kesin; Buenos Aires� in 1880 y�l�nda Arjantin� in ba�kenti olmas�n�n ve asr�n sonlar�na do�ru ger�ekle�en g�� dalgas�n�n ard�ndan, ayn� kap i�inde erimeye ba�layan Avrupal� g��menlerin, � criollo � lar�n ( 1 ), siyahlar�n ve yerlilerin bir �r�n�. Buradan yola ��karak Tangonun; End�l�s Flamenko' su, g�ney �talyanlar�n melodileri, K�ba Habenera' s�, Afrikal�lar�n Candombe ritimleri ve vurgular�, Avrupal�lar�n Polka ve Mazurka' lar� gibi bir dizi m�zikal etkiyle yo�ruldu�unu d���nebiliriz. Tango, g��men tarihi ile a��lanm�� bir m�zik. Bug�n, kulaklar�m�z�n a�ina oldu�u anlamda Arjantin Tango olarak adland�rmakta g��l�k �ekecek olsak da, Buenos Aires' de tangolar�n duyulmaya ba�land���na dair ilk kan�tlar�n, 19.yy ortalar�na dayand��� s�yleniyor. O d�nemlerin orijinal ��l�s� olarak; keman, gitar ve fl�t birlikteli�i g�r�l�yor veya tango, solo piyano ile genelevlerde, kabarelerde �al�n�yor. Bir as�r kapan�p yerini yenisine devrederken, g��l� bir g�� dalgas�n�n �o�u Napolili olan �talyanlar� Buenos Aires� e savurmas�yla birlikte bu kent, keman �alman�n �ok daha lirik bir stiliyle ve Napoliten �ark�lar�n melodik etkisiyle tan��acakt�r. Tangonun � melodik g�zellik � karakteristi�inde, bu etkinin �nemli bir pay� oldu�u tart���lmasa gerek. Bu dalgan�n hemen ard�ndan, tangonun simgesel enstr�man� Bandone�n' un, b�y�k olas�l�kla Alman g��menlerin koltu�unun alt�nda, ya da gemicilerin beraberinde bu liman �ehrine varmas�yla, ancak 19.yy sonlar�na - 20.yy ba�lar�na do�ru, kl�sik tango orkestras�n�n do�u�una tan�k olunacakt�r. Notalar�n konumlanmas�nda g�r�n�r hi�bir s�ral� ili�ki olmayan ve k�r���n a��l�p kapanmas�na g�re farkl� iki ses ��karan, k�r���n iki ucundaki iki klavye �zerine yerle�mi� butonlar�yla bu enstr�man, ��renilme ve �al�nma g��l��� engeli bir kez a��ld�ktan sonra � Bandoneonista� lar�n ( 2 ) dizlerinin �st�nde, ola�an�st�, akl�n alamayaca�� ve ak�ldan ��kmas� imkans�z sesler yaratacak ve 1940� larda Leopoldo FEDERICO� nun ( 3 ): " Bandone�n olmaks�z�n da tango �alabilirsiniz ancak o olmadan, tangonun tarihine, k�klerine ve y�n�ne dair bir kavray��a sahip olamazs�n�z� � c�mlesinde ifade buldu�u gibi, neden tangonun vazge�ilmez saz� ve simgesi oldu�unu t�m d�nyaya duyuracakt�r� K�r�kl� formu ve mekanik yap�s� ile akordeonu and�rsa da, s�ral� tu�lar yerine, d�zenli bir s�ra izlemeyen butonlar� ile �ok farkl� ve �al�nmas� son derece g�� oldu�u izlenimi uyand�ran bir m�zik aleti Bandone�n. Hele ki, bir butonun, k�r���n a��l�p kapanmas�na g�re farkl� iki ses verdi�i diatonik modeli ve 71 butonluk ses geni�li�ine sahip oldu�u bilgisi ile birlikte d���n�ld���nde. �te yandan Bandone�n; tangonun olmazsa olmaz enstr�man� ve sembol�. Arjantin Tango� nun m�zi�inde, h�z�n duygusunu insana en �ok hissettiren, sesi ve dramatik t�n�s� ile tangoya ruhunu veren �nemli bir unsur ayn� zamanda. 19. y�zy�l�n sonlar�na do�ru, Buenos Aireslinin ya�am�nda var oldu�u, yoksulluk ve d��k�nl�k halesiyle sar�l� kasvetli ya�amlar�n tan���, s�rda�� arkada�� oldu�u s�yleniyor� Buenos Aires' in bak�ms�z karanl�k teneke mahallelerinde, �o�u g��menlerden olu�an, liman i��ileri, arabac�lar, mezbaha ve in�aat i��ileri, ve melezlerin olu�turdu�u yaln�z ve yoksul insanlar�n duygular�n�n da sesi� �nl� tango �airi ve bestecisi Enrique Santos DISCEPOLO�nun ; " Hi�bir enstr�man, hatta keman bile bizim duygular�m�z�, sevin�lerimizi ve h�z�nlerimizi anlatmakta Bandone�n kadar ba�ar�l� olamaz. Bandone�n tangonun lirik ruhudur � dedi�i gibi� � Bandone�n �, � Tango � ve � Arjantin � � B�ylesine birbiriyle �zde�le�mi� ve b�t�nle�mi� bir triodan s�z ederken, tangoya otantik ve Arjantinli olma �zelli�i katan bu tipik enstr�man�n anayurdunun Arjantin olmad���n� ��rendi�inde, tuhaf bir tezat duygusuna kap�l�yor insan. Bandoneon da, di�er g��menler gibi sonradan gelmi� Arjantin� e, � iyi havalar � �ehrine. Almanya� da Ruhr k�m�r havzalar�n�n yan�nda kurulmu� bir k�yde, 1850 y�l�nda, k�y�n m�zik ��retmeni Henrich BAND� �n elinden hayat bulmu� Bandone�n. Kilisenin fakirli�i bir org almaya engel oldu�u i�in, bu k���k icat, yoksullu�a bulunan ��z�m olmu�, � kimi yetenekler onlara ihtiya� duydu�un zamanlarda ortaya ��kar... � s�z�n� do�rularcas�na. Henrich BAND� �n, cenaze t�renlerinde ve b�lgesel ne�eli danslarda kullan�lan � Ast�ml� Solucan � lakapl� ta��nabilir eski bir enstr�mandan bozma yaratt��� ve � Band - Union � ad�n� verdi�i bu enstr�man da, Avrupa� dan Arjantin� e g�� eden insanlar�n koltu�unun alt�nda varm�� yeni d�nyaya, yeni gelece�ine, yeni ya�am�na. B�y�k �mitlerle g�� edilen bu yeni vatanda, arad���n� bulamayan, d�� k�r�kl���na u�ram��, ge�mi�ini �zleyen, ya�am s�k�nt�lar� aras�nda, bir dostluk bir kucakla�maya �zlem duyan milyonlarca insan�n duygular�n�n, m�zi�inde, s�zlerinde ve dans�nda ifade buldu�u Tango ile, onun buruk, h��k�ran, h�z�nl� ve isyank�r sesi �ylesine �rt��m�� ki; bu liman �ehrinde, bu insanlar aras�nda, d�nyan�n belki de hi�bir yerinde olmayacak �ekilde kendini ve ruh ikizini bulmu�, yeni ya�am�ndaki ad�yla � Bandone�n �. Ve, g�n�m�ze kadar s�regelmi� bu ortak ruhun ahbapl����
Kaynak�a : http://www.totaltango.com �A Brief Introduction to the History of Tango Music� by C. Denniston http://www.history-of-tango.com http://users.pandora.be/Tango-E-Vita/tango/index.htm
(1) Criollo : G�ney Amerika kolonilerinde Avrupal� anne babadan do�ma ki�iler, toprak halk� (2) Bandoneonista : Bandone�n enstr�man�n� �alan ki�i, Bandoneonist
(3) Leopoldo Federico : Tangonun alt�n �a�� olarak
adland�r�lan 1940-1950�lerde ayakta kalmaya �al��an |
:
Ye�im ESEMEN,
�stanbul, 01.10.2004