www.sizedebiyat.com SiZedebiyat Edebiyat Enstit�s�
K��E YAZILARI caddesi
M�Z�K SiZ
Telif Hakk� Sahibi: Yakup KIVRAK
M�Z�K E��T�M� �ALGILARIMIZ
� Metin � marka mandolinleri bilir misiniz? Ya��n�z k�rk ve �zeri ise onlar� bilmemeniz olas� de�il. D�nyaya a��lm�� bir mandolin markas�yd� � Metin �. �imdi yok. Mandolinin m�zik e�itimimizde yo�un bi�imde kullan�ld��� y�llarda �lkemizde bir ihtiya� olarak ortaya ��kan � mandolin �retimi �, giderek geli�mi� ve sonunda d�nyaya a�il�n ve kendini kabul ettiren d�zeye ve kaliteye ula�m��t�. Bu m�kemmel mandoline, belki K�y Enstit�s� ya da ��retmen Okulu mezunu bir ka� e�itimcinin evinde nadiren de olsa rastlayabilirsiniz. Mandolin, lavta ile akraba, k���k, telli bir �alg�d�r. 18. Y�zy�lda geli�ti ve �e�itli �talyan kentlerinde de�i�ik bi�imleri �retildi. Bunlardan Napoli� de yap�lan modeli, mandolinin temel tipi haline geldi. Perde d�zeni kemanla t�m�yle ayn� olan, � tezene � ve � m�zrab � � and�ran, � pena � s�yla ses �retilmesi ve ��renilmesi son derece kolay olan bir �alg�d�r mandolin. Okul �ark�lar�n� ya da t�rk�lerimizi �alarken bir taraftan da s�yleyebilmenin verdi�i b�y�k haz bu �alg�yla m�zik e�itimi alm�� olan ku�a��n �ok uzaklarda kalm�� an�lar� aras�nda �nemli yer tutmaktad�r. � Mandolin, 1960 lara de�in T�rkiye� de m�zik e�itiminde pilot �alg� g�revi yapm��, daha sonra bu i�levi blokfl�t �stlenmi�tir.( Ana Britannica, Cilt 15, Sayfa 275 ) Ve sonra unutuldu / unutturuldu, gitti... M�zik ma�azalar�n�n vitrinlerinde tek t�k birer �rnek olarak kald�. � ( ... ) Mandolini ��retmek gibi, mandolini ��renmek de kolayd�r. Bunun sonucunda ��retmeni de �ok, ��rencisi de �ok olacakt�r. Perdeleri, metodu, her �eyi standartt�r. �alg�ya kolayca �s�nan mini mini mandolinci pek seviliyor. Yetene�i �abuk geli�iyor. Topluca oynar gibi birle�ip �al�veriyorlar. Bir �e�it konser oyunu haz�rlanabiliyor: Yar��malar, g�steriler, ana - baba umutlanmas�, m�zikli ev toplant�lar� m�mk�n oluyor... K�saca mandolin bir � etap aleti �, bir �ocuk �alg�s�d�r. Bir iki y�l mandolinle u�ra�an yavru, erkenden �alg� nosyonu ediniyor; parmak refleksleri geli�iyor, el kaslar� yumu�akken bir �l��de uysalla��yor ve notay� ilk solfej dersinde oldu�undan daha ayr�nt�l� bi�imde s�k�yor. Hatta iki sesli m�zi�e �s�n�yor... Ama hepsinden �nemlisi, �ald��� �ark�lar� en ge�erli diapozomda olarak, dilerse ses ve s�zleriyle de s�sleyebiliyor... K���k mandolinci pek k�sa bir s�re sonunda art�k � doyum almayan � bir m�zik be�enisine ula�m�� bulunur. Mandolinden b�karak keman ya da piyano gibi klasik bir �alg�ya ge�mek gere�ini �iddetle duyar. �yi m�zik onu �ekmeye ba�lar. M�zi�i sevdiren ve �ocu�u do�ru seslerle i�e ba�latan bir �alg� olarak mandolin, k���k m�zik�inin en g�zel arkada�� olur... Bug�n i�in biricik kolay ve ucuz ' �ocuk �alg�s� ' mandolindir... ( Mahmut Rag�p GAZ�M�HAL, M�zik G�r��leri, Say� 42, Sayfa 4, Mart 1951, Kaynak: Ahmet Say, M�zik ��retimi, Sayfa 78 ) � M�zik e�itimimize mandolinin ard�ndan blokfl�t geldi. Hepimiz yak�ndan tan�yoruz. Bin dokuz y�z altm��l� y�llardan itibaren m�zik e�itimimizde temel �alg� olarak mandolinin yerini ald�. �lkemizde bin dokuz y�z seksenli y�llarda yay�nlanan M�zik Ansiklopedisi, " mandoline 7 - 8 sat�rl�k minik bir s�tun ay�r�rken, blokfl�te dolu dolu tam 7 sayfa ay�rm��. � ( ... ) ger�ekte Anadolu� nun her yerinde rastlanan � dilli kavallar � �n ayn�d�r. Ba�ka bir deyi�le � blokf�l�t �, standartla�t�r�lm�� dilli kavald�r. Bu �alg�, �zellikle orta�a� m�zik hayat�nda s�k kullan�lan etkili bir aletti. M�zikli toplant�lar�n renkli bir �yesiydi. Bu etkinli�ini on sekizinci y�zy�l�n sonlar�na kadar s�rd�rd���n� biliyoruz ( ... ) Yirminci y�zy�l�n ba�lar�nda okul m�zik e�itiminde g�zel bir e�itim arac� olarak yeniden ortaya ��karil�n blokf�l�tler, yurdumuzda 1953 y�l�nda Gazi E�itim Enstit�s� M�zik B�l�m�� nde a�il�n bir kursla okullar�m�zda kullan�lmak istenmi�se de, o d�nemde okullar�m�za yayg�n olarak girememi�tir. Bu kurumun y�neticilerinden Saadettin �nal� �n 1960 larda ba�latt��� uygulamalarla, g�n�m�zde y�zbinlerce ��renci blokf�l�t �almaktad�r... (M�zik Ansiklopedisi, sayfa 199 ) � Bu �alg�n�n ��retilmesi, �al�nmas� ve kullan�m� son derece kolay ve rahatt�r. T�m �alg�lar i�inde en ucuzu ve ta��nmas� en kolay olan�d�r. Bu a��lardan bak�ld���nda m�zik e�itimi �alg�s� olarak �nemli �st�nl�klerinin oldu�u d���n�lebilir. Ne var ki onu �alarken �ark� s�yleyemezsiniz. Ya blokfl�t �alacaks�n�z, ya da �ark� s�yleyeceksiniz. �kisini ayn� anda yapmak fiziksel olarak m�mk�n de�ildir. �ark� s�ylemeden / s�yletmeden yap�lan m�zik e�itimi ise � eksikli � m�zik e�itimidir. Mandolinin b�y�k bir akort sorunu bulundu�u ve bu �alg�n�n akorduyla u�ra�maktan m�zik dersi yapmaya zaman kalmayaca��, blokfl�tte ise b�yle bir sorun olmad��� s�ylenegelmektedir. Asl�nda s�ylenenlerin aksine blokfl�tte de �ok ciddi bir akort sorunu vard�r. Ba� b�l�m�n�n uzat�l�p k�salt�lmas�yla bir tam ses kadar tiz ya da pes akort sa�lanabilse de sesler - t�m nefesli �alg�larda oldu�u gibi - nefes �iddeti ile ba�lant�l� olarak tizle�ip pesle�mektedir. Dolay�s�yla �alg�lar�n akordu tek tek yap�lsa bile ��renme a�amas�ndaki ��rencilerin nefes kontrol�n� sa�layamad�klar� g�z �n�ne al�nd���nda blokfl�t ile toplu �almada ciddi bir ses temizli�i sorununun ya�anaca�� ( ya�anmakta oldu�u ) a��kt�r. Bunun m�zik e�itimi i�inde getirdi�i zorluklar� ve ��renen / ��reten a��s�ndan ya�anan �st�rap dolu anlar� en iyi anlay�p de�erlendirecek olanlar benim gibi son otuz y�lda blokfl�t arac�l���yla m�zik e�itimi alm�� ya da blokfl�t arac�l���yla m�zik e�itimi vermeye �al��m�� e�itimcilerdir. Mandolinin ard�ndan blokfl�t T�rk M�zik E�itiminde saltanat�n� il�n ettikten sonra dizi dizi metotlar� yay�nland�. Mahalle bakkallar�nda bile satil�n, �ok ucuz ve �ok kalitesiz, oyuncak d�d�kleri and�ran blokfl�tler �retildi. Bir �ok okulumuzdaki � m�zik � dersleri, m�zik dersi niteli�inden ��k�p � blokfl�t � derslerine d�n��t�. Ve son y�llarda hi�bir zorlama olmaks�z�n m�zik e�itimimizde � kendine, kendili�inden bir yer edinen � Kl�sik Gitar geldi. �nce gen�lerin, sonra da gen� m�zik e�itimcilerinin g�nl�nde taht kurdu. Kl�sik gitar� uzun uzun anlatmaya gerek duymuyorum. Ad�n� sayg�yla and���m de�erli e�itim m�zi�i bestecisi ve m�zik e�itimcisi hocam Ziya AYDINTAN� �n ve daha ilerideki y�llarda de�erli dostlar�m Ahmet KANNEC�, Bekir K���KAY gibi gitar sanat��lar�m�z ve onlar�n ��rencilerinin �abalar�yla m�zik e�itimimizde ve m�zik d�nyam�zda haketti�i yerini alan bu �alg� � ta��nabilir piyano � olarak nitelendirilmektedir. Piyano ile �al�nabilen pek �ok eser onunla �al�nabilir. Okul �ark�lar� i�in ola�an�st� g�zellikte bir e�lik �alg�s�d�r. �ok pahal� bir �alg� de�ildir. Daha �nemlisi �ocuk ve gen�lerin b�y�k ilgi g�sterdi�i g�n�m�z pop�ler m�ziklerinin g�zde �alg�s�d�r. Bir Akdeniz �alg�s� olarak mandolinle yak�n akrabal��� ve y�zy�llara dayal� dostlu�u vard�r. Kl�sik gitar T�rk M�zik E�itimi� nde hi�bir zorlama olmaks�z�n kendine kendili�inden bir yer buldu. Blokfl�t, saltanat�n� s�rd�r�yor. Bir zamanlar m�zik e�itimimizin ba� tac� mandolin ise hen�z biraz uzakta duruyor. Biraz k�sk�n, onurlu bir sessizlikle sadece izliyor... Onurlu, ��nk� d�nyan�n alk��lad��� e�itim harikas� K�y Enstit�lerimizde de ba� tac� idi. Bu okullar�m�zda ��renim g�ren her ��renci mandolin �ald�, �ald��� mandolin e�li�inde t�rk�ler, mar�lar, okul �ark�lar� s�yledi. � ( ...) �lk g�nlerde alt� mandolin geldi enstit�ye. Antalya 10. Y�l ilkokulu ba���retmeni Necmi DARICIO�LU haftada iki g�n bisikletiyle gelerek mandolin ��retiyordu bize. �ki ki�iye birini vererek iki ders grubu yapt� �nce. ' Daha mandolin gelecek, �z�lmeyin' dedi �tekilere. K�zlardan Ormana� l� Sadiye YA�IZ ile beni ald� gruba. �kimize bir mandolin verdi. D��te bile g�remeyece�im bir m�zik aleti verilmi�ti elime. ��retmen dersini verip gidiyor, ikinci geli�ine kadar delicesine �al���yor, �al���yorduk hepimiz... Bir s�re sonra atanan e�itimba��m�z Hakk� RODOP, Gazi E�itim Enstit�s� Pedagoji B�l�m� ��k��l� olup ek bran�� m�zikti. B�t�n �alg�lar� yetkinlikle �al�yor, Bat� m�zi�ini profesyonelce biliyordu. Onun gelmesiyle enstit�de b�y�k bir m�zik �rg�tlenmesi ve �al��mas� ba�lad�. Mandolinler �o�ald�. Akordeon, keman gibi ba�ka �alg�lar al�nd�. Hakk� RODOP, bizim gruptan mandolinde birinci metodu bitirip ikinci metoda ge�enlere birer grup verdi yeti�tirmemiz i�in. Kendi bize ders veriyor, biz de gruplar�m�z� �al��t�r�p yeti�tiriyorduk. �al��malar�m�z� denetliyordu. Zaman� gelince yeti�tirdi�imiz gruplarda bizi de ge�enler oluyor, onlara ba�ka gruplar veriliyordu. Bu y�ntemin TONGUǒ un �nerileri aras�nda yeri vard�. M�d�rlere yazd��� 2 Ekim 1940 tarihli mektupta iyi yeti�en ��rencilerden, k���k s�n�flar�n yeti�tirilmesinde yararlan�lmas�n� istiyordu. �lerleyenler ikinci, ���nc� metotlar� bitiriyor, kemana, akordeona ge�iyordu. Notalar�, kl�sik bat� m�zi�i par�alar�n�, halk t�rk�lerini ve oyun havalar�n� �ok g�zel �al�yorduk hepimiz. ��retmen aday� olarak birer �alg� ��renmek zorundayd�k. Okul �alg�s� olarak en uygunu mandolindi o d�nemde. Kimse yap�lan �al��malarla kalmaz, mandolinini al�p bir k��eye, bir a�ac�n alt�na �ekilerek istedi�i kadar �al���r, �alard�. B�ylece bir �ok bat� m�zi�i par�as�n� ve halk ezgisini, okul �ark�lar�n� �al�p s�ylemeyi ��renmi�tik...� ( Pakize T�RKO�LU, Tongu� ve Enstit�leri, Mart 2000, Sayfa: 305 ) K�y enstit�lerinin kapat�lmas� �lkemize onulmaz zararlar verdi. Kapat�lma s�recinin ard�ndan bu okullarda yer alan iyiye, do�ruya, g�zele ve �retime y�nelik hemen hemen t�m uygulamalar zaman i�inde birer birer yok edildi. Ve bundan Mandolin de pay�na d��eni ald�.
Toplumsal de�i�meler do�al s�re� i�inde ortaya ��kt���nda toplumsal uyumu sorunsuzdur. Ancak toplumsal de�i�me ad�na yap�lan dayatma ve zorlamalar, de�erlerin yok olmas�na neden olurlar. Bu da toplumsal tarihte kopukluklar�n, toplum belle�inde unutkanl�klar�n olu�mas�na yol a�ar. Bu ba�lamda Mandolin, sadece bir �alg� olarak de�il, ayn� zamanda m�zik e�itimimizde bir d�nemin simgesi olarak de�erlendirilmeli ve m�zik e�itimimizdeki �nemli yerini, olabildi�ince �abuk yeniden almal�d�r. |
:
Yakup
KIVRAK,