www.sizedebiyat.com SiZedebiyat Edebiyat Enstit�s�
�NCELEME kuyusu
Telif hakk� sahibi: H�lya DUMAN
Kitab�n Ad� � Anlatmak ��in Ya�amak "
Can Yay�nlar�ndan ��kan kitab�n yazar�, hani �u okuyup da tad� dama��m�zda kalan y�re�imizde izler b�rakabilmi� Y�zy�ll�k Yaln�zl�k, Kolera G�nlerinde A�k, K�rm�z� Pazartesi nin yazar�� M�zikleri, danslar� ressam ve �airleriyle de�i�ik �e�nisi ve rengi olan co�kulu farkl� bir k�lt�re Latin Amerika�ya bizi s�r�kleyen k�klerine sevdal�, Karaip leh�eli Gabriel Garcia Marquez. B�ylesi ya�am��l�ktan sonra zor ama daha sonra ayr�nt�larla tekrar bulu�mak �zere �nce yazar hakk�nda k�sa bir bilgi, ile ba�layal�m m�? Marquez, 1928 y�l�nda Kolombiya� n�n Aracata isimli k���k bir �ehrinde do�mu�. �ok akrabal�, �ok karde�li, �ok g�r�lt�l� utanga� olmas�na ra�men �ok hay�l kurup birde bunlar� hik�yele�tirip anlatt��� i�in � palavrac� � etiketini de ad�n�n �n�ne alan bir �ocukluk ge�irmi�. 12 ya��nda kazand��� burs ile ba�kent Bogota� da e�itime ba�lam��, ailenin iste�i ve zorlamas� ile 2 y�l hukuk e�itimi alm�� ancak sonradan t�m dayatmalara zorlamalara ve yoksullu�a ra�men yazar olma tutkusu ile b�y�k bir kararl�l�k g�stererek okulu b�rakm��. Zaten okul y�llar�nda da hep u�ra�t��� ( yetene�i ile �ne ��kar�ld��� sevildi�i ) �iir dergi yaz�lar� gibi edebiyat ve �iire y�nelmi�. �nceleri �air bir g�vercinken, gazeteci ve sonrada roman yazar�� S�zc�klerin dokusunu bu kadar iyi duyumsay�p dokunabilen yazar, okuma ��renirken zorlanm��. �lk okudu�u kitap Bin Bir Gece Masallar�� ndan sonra hay�llerini kurgulayan bir �ocuk olmu� hep.Hemingway, Dostoyevski, Virginia Woolf, Faulkner,Yunan kl�sikleri ve daha niceleri� Ayn� zamanda Neruda, Lorca, Borges, Aragon, Edgar Allan Poe gibi pek �ok �airi okumu�. �iirlerini ezbere bildi�i pek �ok �spanyol �air� Marquez� in en �ok etkilendi�i ve kendisini taklidini yaparken yakalad��� hatta bir s�re okudu�u kitab�n b�y�s�n�n bozulmamas� i�in �niversiteye gitmeyip haset terleri d�kt���, �nce �mitsizlik sonralar� da misilleme ye d�n��en duygular� ile k��eye att��� yaz�lara tekrar d�nd��� yazar ve kitab� ise, Franz Kafka� n�n De�i�im isimli kitab� olmu�tur. 1960 larda G�ney Amerika da do�an bir yaz�m t�r� olan Ger�ek�ilik ve Fantezinin bir kar���m� �eklinde yazil�n, � B�y�l� Ger�ek�ilik � tarz� ile yazan ve de bunu ustaca kullanan g�steri�siz ama �a��rt�c� bir �slup, sade ama �iirsel bir anlat�m, fazla doland�rmadan, entelekt�el l�flara bo�madan ama yarat�c� ve samimi anlat�m�yla kelimelerin efendisi olmu� yazar, 1982� de Y�zy�ll�k Yaln�zl�k ile Nobel Edebiyat �d�l�ne de�er bulunmu�tur. Kitap, ad�ndan da anla��laca�� gibi bir �zya�am �yk�s�. Her ne kadar ustalardan Ya�ar Kemal � Ben hi�bir zaman otobiyografi yazmak istemedim ��nk� yazar objektif olamaz ne yapar ne eder kalemini kendine do�ru yontar � dese de� Otobiyografi, g�nceler ve mektuplar� heyecanla okurum. Okudu�um kitaplar beni etkilemi�se yazar�n ki�ili�i, aile i�i dinamikleri, �lkesi, k�lt�r�, a�klar�, zaaflar�, d�sturlar�, hayata diretti�i yanlar�n� bilmek, hissetmek ve tan�mak isterim. �rt��en taraflar keyif verir, farkl�l�klar yeni a��l�mlar�m i�in zemin yarat�r. Kitapta iki k�lt�r aras�ndaki benzerlikler ve de farkl�l�klar sizi ister istemez bir k�yaslamaya davet ediyor. Misafirlerine olan s�cakl�klar�,� her �ocuk r�zk�yla do�ar �gibi kaderci yakla��mlar�, bat�l inan�lar�, feodal aile yap�lar�, dillerdeki esneklik ve de�i�meceli anlamlar�n�n �oklu�u �rt��en yanlardan baz�lar�� �te taraftan ilkel bir g�zelli�e sahip, az geli�mi�, ekonomisi bozuk, s�m�rgeden kurtulmu� ama 1948 Bogota yang�n ve kanlar i�inde kald��� i� sava�lar�yla ac�lar ya�amaya devam ederken �iire olan ��lg�nca tutkular�� �yle ki �iiri � her yere giren bir ate� topu � gibi g�ren ,bir varolu� �ekline d�n��t�rebilen bu insanlar�n edebiyata, sanata ve gazeteye d��k�nl�kleri yoksullu�a ra�men gazetelerin kap�� kap�� t�ketilebildi�i bir toplum olmas�. �stelik kahvelerde sabahlara kadar s�ren, hayatlar�n�n vazge�ilmezi olan edebiyat s�yle�ileri de cabas�� ��retmenlerin ��rencileriyle edebiyat sohbetleri yapacak kadar engin, bilin�li ve fark�ndal��� y�ksek ki�iler olmas� hi� ku�kusuz ki Marquez� i Marquez yapan en �nemli unsurlardan birisi. �yle ki her d�nemde matematikteki ba�ar�s�zl���n�n �st�nde durmayarak s�navda bo� verdi�i k���da kar��n okul birincisi olabilmi� ve hatta burs kazanabilmi�tir. Orta ��retimdeki bu vizyon sahibi ��retmenlerin de�eri ortada hi� ku�kusuz� K�lt�re ait b�l�m�, y�llar ge�tik�e �nemini kaybeden ama bir d�nem her ailenin karabasan� olan � Pasquin � lerden s�z ederek bitirece�im. Ahl�ki de�erlerin kontrol alt�nda tutulabilmesi i�in, bizim olay fotocular gibi g�zleyen ve de kimin yazd��� belli olmayan kim nerede kiminle �eklinde yaz�lar�n ilgili ailelerin kap�lar�n�n �n�ne konmas�� Tekrar, Marquezi Marquez yapan ayr�nt�larda bulu�ursak: Pek �ok alanda ilgisi ve yetenekleri olan ve e�ilimlerine bakarak herkesin ressam, m�zisyen, kilise korosunda �ark�c�,�air,gazetecilik gibi mesleklerden birine veya birka��na de�er g�rd���, Gazete yaz�lar�nda, isimsiz yay�nlanan yay�nlar�nda bile okurun, tarz�ndan hemen tan�yabildi�i kadar ba�ar� g�sterebilmi� bir gazeteci olan Marquez� in i�inde semavi bir e�ilim �eklinde olan yazma tutkusunun hi� s�nmemesi, Kendisinin her zaman dilbilgisi kurallar�nda matematik kader berbat oldu�unu yinelemesine ra�men yazd�klar�n� �lene kadar d�zeltmek gibi tak�nt�l� tutumu, �ocuk denecek ya�ta ailesinden ayr�l�p, tek ba��na paras�z, yaln�z pek �ok alanda var olma �abalar�na ra�men her zaman ne istedi�ini �ok iyi bilen yap�s�, Ailesinin bask�lar�na ve t�m �aresizli�e kar��n hukuku b�rak�p yazar olmada diretecek kadar g��l� ki�ili�i, En k�t� durumlarda bile umutsuzlu�a yenik d��meyen co�kusu, Yaz�lar�n� imzas�z yay�nlayabilecek kadar m�tevazi,hi� �i�mesine ihtiya� duyulmam�� sa�lam bir benlik, Dost edinme sanat�n�n geli�mi� olmas� o kadar ki ��retmenlerden, edebiyat�n ve sanat�n yeti�kinlerinden, gazete patronlar�ndan Fidel Castro� ya �air Alvaro Mutis� e, Aragon� a kadar geni� yelpazede sa�lam temelli kendisini s�rekli geli�tiren, d���nce al��veri�inin yo�un oldu�u ortamlar ve arkada�l�klar, K�klerinden kopmay�p tam tersi �z�nden beslenmeyi, bi�imlenip zenginle�meyi becerebildi�i i�in yazd�klar�n�n samimi ve ger�ek�i olmas� ( Kolera G�nlerinde A�k�� anne babas�n�n a�k�ndan yola ��karak yazmas� gibi ), Okura kar�� soyunabilme cesareti, Okuruyla yazd�klar�n�n aras�na hi�bir �eyi, hi� kimseyi bula�t�rmamas�, Okuruna romanlardaki yaratt��� karakterlere sonuna kadar sahiplenici, sad�k, d�r�st kal��� Kendi gibi olabilmedeki pervas�z tavizsizli�i - ki bunu paras�z oldu�u ilk roman�n�n yay�nlanmas� i�in yan�p tutu�tu�u g�nlerde edit�r�n Madrid leh�esi ile yapt��� d�zeltmelerin Kolombiyal� okurun romandaki karakteri yanl�� yorumlayabilece�i ve de dram�n ana ��elerinden bir farkl�la�man�n saf d��� kalaca�� endi�esi ile t�m yay�lanm�� eserleri toplatarak yakm��t�r -, M�thi� bir g�zlem yetene�i, Ola�an�st� bir bellek, s�ss�z g�steri�siz ama �arp�c�, sade ama a�k fadolar� gibi ba� d�nd�r�c� kelime dizilimleri, Usta yorumu, engin bir birikim, dolu dolu ge�mi�, hakk� verilerek ya�anm�� y�llar� Ve i�te Gabriel Garcia Marquez� Kitaba neredeyse ba�l�k olan yazar�n �u s�z� ile bitirirken herkese keyifli okumalar diliyorum.� �nsan�n ya�ad��� y�llar de�ildir hayat, aslolan hat�rlad��� ve anlatmak i�in nas�l hat�rlad���d�r � |
:
H�lya DUMAN